Keizersgracht 698H – The Northern Light

Bij de aanleg van dit deel van de grachtengordel in 1662 waren strenge bouwvoorschriften, de zogenaamde ‘keuren’, van toepassing (niet dieper dan 28m voor groen en aan de voorzijde ontmoeten elkaar gevels). Hierin werden de toegestane afmetingen van de bebouwing omschreven die tezamen zorgen voor de nog altijd zo prettige ervaring van architectonische verhoudingen in de grachtengordel. Vanuit het appartement op de bovenste verdiepingen van Keizersgracht 700 is deze stedelijke context goed zichtbaar en beleefbaar. Aan de voorzijde is uitzicht op de aaneengesloten voorgevelrooilijn van de panden aan de oneven zijde van de Keizersgracht. Maar alle panden zijn individueel heel anders. En vanuit de achterzijde is zicht op de strakke lijn van de achtergevelrooilijn van de voorhuizen en op de achterhuizen die op elkaar lijken maar ook weer anders zijn. ieder element maakt deel uit van een groter geheel.

De percelen aan deze zijde van de Keizergracht grenzen aan de Kerkstraat, de functionele straat die toegang gaf tot de stallen en koetshuizen behorend bij de panden aan de representatieve gracht. Het pand Keizersgracht 700 is in 1687 tegelijk met Keizersgracht 698 gebouwd door meester timmerman Andries Claesz van der Woude. Dit is onder andere nog zichtbaar in het doorlopende metselwerk in de voorgevel. De vensters in de voorgevel nemen per verdieping in hoogte af, zoals gebruikelijk bij de grachtenpanden in Amsterdam. Omdat de percelen smal en diep zijn en alleen aan de voor- en achterzijde licht krijgen, zijn grote vensters op de laagste verdiepingen nodig om deze hoge representatieve woonverdiepingen voldoende daglicht te geven.  De hoger gelegen verdiepingen werden gebruikt als pakhuis wat bij Keizersgracht 700 nog mooi te zien is aan de rollen boven de middelste ramen en de handvaten in de kozijnen. Oorspronkelijk werden deze openingen met luiken gesloten, zoals op historische foto’s is te zien, maar bij de verbouwing van deze verdiepingen tot woning zijn ze voorzien van ramen. In de slaapkamer aan de voorzijde op de bovenste verdieping is de pakhuisfunctie ook nog goed te zien aan de restanten van het hijswiel in de kap dat hier heeft gehangen om de goederen op te hijsen en op te slaan. Het karakter van pakzolder is verder nog te herkennen aan de lage verdiepingshoogte in het appartement en de balklagen.

De gevels van Keizersgracht 698 en 700 zijn mooi te zien op de afbeelding van Caspar Jacobsz  Philips uit het midden van de 18e eeuw. Duidelijk is dat beide gebouwen de meeste van hun originele kenmerken hebben behouden, maar ook veranderingen hebben ondergaan. De zeventiende eeuwse halsgevel van gebouw 700 is inmiddels gewijzigd tot lijstgevel en de raamverdeling met kleine roedeverdeling is veranderd in een empire roedeverdeling. De kapverdieping is echter gehandhaafd met de waarschijnlijk oorspronkelijke kapconstructie en de pakhuisfunctie is duidelijk te zien aan de dichte luiken.

Bijzonder is ook de wandeling door buurpand Keizersgracht 698 om bij het appartement te komen. Aan het einde van de achttiende eeuw is de ingang van het pand verplaatst van naar de begane grond waarbij de oorspronkelijke stoep is verwijderd. In 1967 is het pand verbonden met Keizersgracht 700 en in 1992 zijn beide panden verbouwd tot één complex met zes appartementen.

De toegangsdeur is versierd met rozetten en festoenen en aan de binnenzijde voorzien van originele, zware scharnieren. De brede gang met stucwerkdecoratie in dezelfde stijl geeft toegang tot het tussenlid (deel tussen voor- en achterhuis) met trap uit vermoedelijk 1754. Mogelijk is nog de aanzet van de oorspronkelijke zeventiende eeuwse spiltrap te zien links van de eerste treden van de trap. De grip op de geprofileerde leuning van de royale eikenhouten trap is uitstekend. De oorspronkelijke marmeren lambrisering loopt door over de representatieve verdiepingen en gaat dan over in recenter aangebracht marmer op de plek waar de comfortabel beloopbare trap is verlengd om bij de hoogste verdiepingen te komen. Het trappenhuis wordt verlicht door een raam met historisch hang- en sluitwerk.

Bij entree van het appartement H valt meteen het warme licht in de achterkamer op vanwege de situering op het zuiden. In het midden van de diepe pakhuisverdieping staat een functioneel keukenblok. Het pakhuiskarakter is herkenbaar door de dicht op elkaar geplaatste balken (om de zware lasten te dragen). In de achterkamer lijkt een om en om houten balklaag te zien, een achttiende eeuwse constructie van beurtelings extra ondersteunde balken middels consoles. Maar onmiddellijk wordt het oog getrokken naar het fabuleuze uitzicht over de Keizersgracht in de voorkamer. Er gaat toch niks boven een uitzicht op water.

Via de functionele moderne trap is de slaapverdieping te bereiken met aan de voorzijde, onder het  restant van de hijswielconstructie, een slaapkamer met hetzelfde adembenemende uitzicht. De overloop met kastenwand geeft toegang tot de slaapkamer aan de achterzijde met een heel prettig terras op het zuiden. Beide slaapkamers hebben een eigen ensuite badkamer. In het plafond op de overloop is een klein luik te zien. Dat geeft toegang tot de vliering van de kapverdieping. Nu hele praktische bergruimte maar deze ruimte zou ook opengemaakt kunnen worden en betrokken bij de slaapverdieping met zicht op de monumentale kapconstructie. Daarvan zijn prachtige voorbeelden bekend.

Vlakbij het pand is één van de beroemdste en meest gefotografeerde locaties in de werelderfgoed stad Amsterdam: staande op de brug van de Reguliersgracht zijn zeven bruggen te zien. Gelegen bij de Utrechtsestraat en de Amstel is dit ook één van de gezelligste buurten van de grachtengordel. Hier wordt voornamelijk gewoond; dat is ook te merken aan de vele cafés en restaurants die de buurt rijk is.

Tekst: Ir. Nanette de Jong, Conservatiearchitect

Fotografie: Gloria Palmer